De kracht van ervaringsverhalen

Ervaringsverhalen worden steeds vaker ingezet – en terecht. Want hoe meet je anders écht het effect van een organisatie of beleid? Van statistieken en beleidsnota’s wordt niemand warm of koud. Wil je mensen op een aansprekende manier laten zien wat je doet, dan zijn persoonlijke verhalen de sleutel. Ze helpen beleidsmakers om regelingen en plannen een menselijk gezicht te geven. Maar doordat er vaak afstand is tot de mensen voor wie de regels bedoeld zijn, gaat het soms mis.

‘Mij vroeg nooit iemand wat‘, zegt ervaringsdeskundige Riane Kuzee van Stichting Sterk door Armoede. ‘Het ging altijd maar over mij. Alsof je niet zelfstandig kan denken of zo.’ Mensen met een uitkering of daklozen zijn niet per definitie dom. Dat bleek ook uit een anekdote van Arre Zuurmond, waarin iemand in de Pauluskerk een haarscherpe uiteenzetting gaf over een filosoof waar hij alles van wist. We vullen zoveel in voor een ander, terwijl mensen met inkomensproblemen mensen zijn zoals jij en ik waar gemiddeld genomen prima mee te praten valt.

‘Ik ben niet alleen mijn probleem‘, zei een deelnemer uit het project WISE van Stichting 75inQ. ‘Je hebt gewoon niet altijd controle over de omstandigheden in je leven.’ Wie chronisch ziek is zoals zij belandt ook gewoon in de bijstand.

En soms kom je juist dóór beleid of bureaucratie in de problemen. Enerzijds door de wirwar aan regels waardoor je de draad kwijtraakt. Anderzijds door het gebrek aan inlevingsvermogen van de mensen die die regels uitvoeren of maken – waar meer oog is voor de regels zelf dan voor de mensen erachter.

Bijvoorbeeld door een uitkeringsinstantie die zelf een fout had gemaakt bij een toeslagberekening. Ze willen het te veel betaalde geld terug. De oplossing? ‘Verkoop maar je caravan.’ De enige woonplek die de betrokkene op dat moment had. Probleem opgelost – voor hen. Maar dat iemand hierdoor op straat belandde? Niet hun afdeling, niet hun verantwoordelijkheid. Dit soort systemen veroorzaken niet alleen persoonlijk leed, maar leiden uiteindelijk ook tot een verspilling van geld en middelen. Ervaringsverhalen kunnen een eerste stap zijn om te begrijpen hoe beleid werkt.

De samenleving is van ons allemaal, niet alleen van de politiek of beleidsmakers. Net zoals het geld waarmee we samen de maatschappij draaiend houden ook van en voor ons allemaal is. Een slogan uit de jaren tachtig luidde: ‘Iedereen moet meedoen.’ En zo is het ook.

Ervaringsverhalen zijn waardevol. Ze laten zien wat er achter de regels schuilgaat. Door deze persoonlijke verhalen te lezen – over de muren waar mensen tegenaan lopen en de consequenties van beleid – kijk je misschien anders naar je eigen ‘caseload’ of stel je andere vragen bij het maken van beleid. En ook buitenstaanders begrijpen beter wat er gebeurt, zoals bij de toeslagenaffaire.